In het Pathways to Success project interviewden wij in de eerste helft van 2012 114 succesvolle jongeren van de Turkse en Marokkaanse tweede generatie (in de leeftijd van 28 tot 38 jaar) over wat volgens hen belangrijke voorwaarden, hulpbronnen en personen zijn geweest in de weg naar hun succes. In dit kwalitatieve onderzoek ligt echter ook sterk de nadruk op de rol die de succesvolle jongeren zelf spelen in hun eigen omgeving. Bieden zij bijvoorbeeld hulp en ondersteuning aan familieleden? Zijn zij een bron van advies, zien zij zichzelf als rolmodellen voor jongere broers en zussen? Kortom hoe wordt hun succes, kennis en ervaring ingezet in hun eigen omgeving.
Zowel in onderzoek als in beleid ligt sterk de nadruk op allochtone jongeren die een zwakke positie innemen in de samenleving: voortijdig schoolverlaters, oververtegenwoordiging op de lagere school soorten, lage arbeidsparticipatie van allochtone vrouwen, hoge jeugdwerkloosheid, langdurige werkloosheid en een oververtegenwoordiging van allochtone jongeren in ongeschoolde beroepen met tijdelijke arbeidscontracten. Die aandacht is terecht door de grote maatschappelijke achterstand van allochtone jongeren in de Nederlandse samenleving. Deze terechte onderzoeks- en beleidsaandacht staat in schril contrast met de geringe aandacht voor een groeiende groep succesvolle allochtone jongeren. Juist deze groep kan potentieel een belangrijke rol spelen in de emancipatie van de eigen groep. De vergelijking met de rol van hoog opgeleide vrouwen bij de emancipatie van vrouwen dringt zich op.
Een kwart van de tweede generatie Turkse en Marokkaanse jongeren tussen de 18 en 35 jaar in Nederland studeert momenteel op een instelling in het hoger onderwijs of heeft reeds een hoger onderwijs diploma (Crul en Heering 2008). Zij vormen de eerste grote groep van hoog opgeleiden in hun gemeenschap, daar waar hun ouders over het algemeen zeer laag zijn geschoold. Deze groep kan potentieel in de komende jaren een belangrijke rol gaan spelen in het beleid rond emancipatie en participatie gericht op allochtone gemeenschappen. Deze groep heeft de ervaring en kennis in huis en bovendien de netwerken om succesvol te participeren in de Nederlandse samenleving. In hun eigen familie en kenniskring hebben zij doorgaans een hoog aanzien. Zij kunnen potentieel een spil functie vervullen in hun omgeving bij het bevorderen van de participatie en zelfredzaamheid in Turkse en Marokkaanse families en breder in de gemeenschappen als geheel.
Het Pathways to Success onderzoek zal trachten bloot te leggen welke hulpbronnen en actoren voor de succesvolle jongeren zelf belangrijk zijn geweest (retro-perspectief) en het zal duidelijk maken welke rol zij zelf spelen in het succes van anderen. Welke hulpbronnen zij daar voor inzetten en wie in hun netwerken daarvan profiteren (in het heden). Beide geven tezamen inzicht in de betekenis van succesvolle allochtone jongeren in hun eigen families en de gemeenschap. Daarbij zal de vraag worden geanalyseerd wat de kernopening tot succes is geweest. Waren dat bijvoorbeeld de eigen vaardigheden/intelligentie, de stuwende kracht van ouders, de school, het sociale milieu waaruit men afkomstig is, hulp van autochtone Nederlanders, de woonlocatie, of enig andere verklaring.
Ons onderzoek zal trachten de mechanismen bloot te leggen van verheffing op eigen kracht. Dit biedt verschillende aanknopingspunten voor beleid. Zichtbaar kan worden welke rol hoog opgeleide allochtone jongeren reeds spelen in hun gemeenschappen en hoe ingespeeld kan worden op die reeds bestaande rol. Verder heeft de overheid op verschillende niveaus behoefte aan mensen die actief participeren in buurt, stedelijke en landelijk overleg- en adviesorganen. Dit onderzoek zal duidelijk maken in hoeverre deze specifieke groep die rol al vervult en hoe de overheid daarop effectiever kan inspelen.